Het conflict in Syrië, dat nu al 11 jaar duurt, heeft zijn tol geëist van alle Syriërs, maar vooral van vrouwen en meisjes. Ongeveer 1,7 miljoen ontheemde Syrische vrouwen en kinderen leven in overbevolkte kampen of vervallen leegstaande gebouwen. Extreem weer, zoals overstromingen en ijskoude wintertemperaturen brengen hun leven in gevaar.
In het noordwesten van Syrië trotseren ontheemde Syrische vrouwen en meisjes die in kampen in Idlib wonen, de sociale en culturele normen die hun leven beperken terwijl de oorlog voortduurt. Dag na dag helpen de Europese Unie en World Vision deze vrouwen en meisjes met gezondheidszorg en steun om geweld en trauma’s te boven te komen.
Als onderdeel van dit door ECHO gefinancierde project dat door World Vision in Noordwest-Syrië wordt uitgevoerd, willen we de krachtige verhalen laten zien van vrouwen en meisjes die de sociale normen hebben doorbroken om een beter leven voor zichzelf en hun gezinnen te creëren. Dit zijn de verhalen van voormalige kindbruiden, van vrouwen die verpleegster zijn en hun examens hebben afgelegd terwijl de bommen vielen, van vrouwen die depressies te boven kwamen en van vrouwen die andere vrouwen kracht geven.
Wat drijft hen om nog een dag te leven ondanks de talloze gevaren? Wat geeft hun de kracht om de sociale normen die hen beperken te doorbreken? Om moedig hun gevoelens te delen over het verlaten van hun huis en het opbouwen van een nieuw leven? De redenen achter hun glimlach?
Luister alstublieft naar hun verhalen:
Hun stem vinden om een einde te maken aan het kindhuwelijk
Al voor de oorlog werden Syrische meisjes – vanaf 13 jaar – gedwongen te trouwen. Bijna 15% van de Syrische vrouwen is voor hun 18e verjaardag getrouwd[1].
Conflict en ontheemding maakten de omstandigheden nog erger: ouders in wanhopige situaties werden gedwongen nog wanhopiger beslissingen te nemen toen zij hun huizen en middelen van bestaan verloren. Kindhuwelijken werden een gangbare praktijk.
Aisha*, een 20-jarige studente literatuur en de oudste van 13 broers en zussen, vertelt: “Ik was bang, gefrustreerd en gebroken toen mijn vader me uithuwelijkte toen ik 14 was. Ik blijf hoop houden. Ik weigerde tot op mijn trouwdag, ik zei tegen mijn vader en oom dat ze me uit deze jurk moesten halen, me uit deze kist te halen. [….] Het was erg naar. Het duurde 20 dagen, toen vond ik de moed om dit nieuwe gezin te verlaten en terug naar huis te gaan. Maar die 20 dagen waren genoeg om me voor 20 jaar kapot te maken.”
Kindhuwelijk veroorzaken aanzienlijke lichamelijke en psychische schade, geestelijke gezondheidsproblemen, meer huiselijk geweld, het vroegtijdig verlaten van school en grotere armoede.
“Ik moest trouwen toen ik 15 was en nu heb ik 2 kinderen, maar ik had thuis grote problemen met mijn man en zijn familie, die mij mishandelden. Ik wist dat ik moest ontsnappen. Ik was hier te jong voor, maar ik was bang om mijn kinderen te verliezen. Hij [de echtgenoot] nam me alles af – mijn jeugd en mijn kinderen,” zegt de 24-jarige Khadeeja*. Zij werd twee jaar geleden uit haar dorp verdreven en staat nu ingeschreven aan de universiteit, waar zij geneeskunde studeert.
De kracht om in zichzelf te geloven is wat Aisha en Khadeeja ertoe aanzette nee te zeggen en een cyclus van geweld te doorbreken die hen uit hun kindertijd rukte. Het hielp andere vrouwen dezelfde pijn te overwinnen.
“De ellende die ik heb moeten doorstaan, zoals het geweld dat mijn echtgenoot mij aandeed toen ik nog maar een puber [meisje] was, de echtscheiding en het feit dat ik het zonder mijn kinderen moet doen, hebben mij ertoe aangezet mijn doelen in het leven te blijven nastreven. Mijn droom is om sterk te blijven en mijn kinderen terug te krijgen en mijn plaats in de maatschappij terug te winnen [zonder gediscrimineerd te worden omdat ik gescheiden ben]. En ik vertel hetzelfde aan de andere meisjes in mijn kleine gemeenschap [dat zij een eind kunnen maken aan het kindhuwelijk]”, legt Khadeeja, verder uit.
Aisha spreekt met een vergelijkbaar sentiment. “Met mijn opleiding kan ik als lerares veel meisjes helpen, wat voor mij een bron van kracht is. Je worstelt nog steeds, maar je overwint [deze angsten] en helpt anderen. Dit is een geweldig gevoel. Ik voel me krachtig en nuttig als ik op de universiteit en in de kampen het bewustzijn tegen kindhuwelijken en geweld tegen vrouwen [en meisjes] aanwakker.”
De achtendertigjarige Dunia*, een voormalig kindbruid en moeder van acht kinderen, werd zes jaar geleden uit haar dorp verdreven. Ze vond een manier om andere vrouwen weerbaarder te maken: “Ik begon ’s avonds na het bijwonen van de sessies over geestelijke gezondheid af te spreken met de vrouwelijke buurvrouwen . We dronken thee en praatten over onze problemen. Ik adviseer nu jongere vrouwen om niet te wanhopen en hulp te zoeken om problemen op te lossen en sterk te zijn, en niet toe te geven aan deze realiteit. Ik heb geleerd dat het leven doorzettingsvermogen en strijd vereist en dat een vrouw haar problemen kan overwinnen als zij dat wil; ik geloof dat als een vrouw wil dat iemand haar helpt, zij eerst zichzelf moet helpen door het leven onder ogen te zien, sterk te zijn en nieuwe dingen te leren”.
De strijd tegen depressie winnen
De helft van de kinderen in Syrië heeft niets anders gekend dan geweld en oorlog en groeit op in één van de gevaarlijkste plaatsen ter wereld om kind te zijn. Adolescente meisjes die zelf kinderen hebben, leven in constante angst voor hun eigen leven en dat van hun kinderen. Zij zijn onzeker over de toekomst terwijl de toegang tot basiszorg de ernst en de omvang van de geestelijke gezondheidsbehoeften voortdurend doet toenemen.
Velen hebben last van depressies en posttraumatische stressstoornis (PTSD). Voor alleenstaande moeders met afhankelijke kinderen is zelfzorg ongrijpbaar, wat hun problemen nog verergert.
“Het was zo lastig voor me om hem ziek te zien. Ik legde vaak de Koran over hem heen, zodat God mijn jongen beschermde. Het was zwaar en frustrerend – geen medicijnen, geen ziekenhuizen, COVID-19-gevallen doken op en er waren non-stop bombardementen. Ik kan het niet in woorden uitdrukken – het heeft mijn mentale toestand aangetast”, zegtRahaf*, een ontheemde moeder van zeven kinderen. Ze heeft zich niet veilig gevoeld sinds haar ontheemding negen jaar geleden.
Rahaf kreeg psychologische steun van World Vision in Idlib. Het veranderde haar leven en ook dat van haar kinderen, zegt ze. “De sessies over opvoeding en geestelijke gezondheid en psychosociale ondersteuning hebben me geholpen om met mijn kinderen om te gaan. Dit gaf me positieve energie en hielp me hun iets nieuws te geven – de moeder die ze hadden voordat de oorlog begon. Nu adviseer en help ik andere alleenstaande moeders in mijn omgeving hoe om te gaan met stress en angst. Ik wil dat ook hun kinderen gelukkige moeders hebben”.
Vrouwen met een beperking zijn bijzonder kwetsbaar omdat zij worden gestigmatiseerd, geen werk kunnen vinden om hun kinderen te onderhouden en geen veilige ruimte hebben. Zij worden gewoonlijk mishandeld en raken overwerkt, wat, in combinatie met het door conflicten veroorzaakte trauma, hun geestelijke gezondheid aantast. Maar dit zijn ook de vrouwen die hun leven veranderen als rolmodellen.
Zoals de 39-jarige Lila*. Ze is blind, heeft twee banen in de modderige kampen en tekort is haar niet vreemd. “Maar wat mij het meest trots maakt, is dat ik ondanks alle ontberingen in staat ben mijn kinderen te doen glimlachen, hun droom van een beter leven te verwezenlijken en de situatie beter te maken. Ze hebben tenminste hoop.”
Haar vastberadenheid hielp haar te herstellen van het trauma dat zij had opgelopen toen zij de veiligheid van haar huis moest verlaten en transformeerde haar passie om haar gemeenschap in het kamp te steunen. Nu is zij een rolmodel voor de andere vrouwen door op te komen voor hen en hen te steunen bij het vinden van een nieuwe baan en het leiden van een waardig leven door de voornaamste kostwinner van het gezin te zijn. “Een baan kan de ellende verlichten die vrouwen doormaken en hen helpen te beslissen hoe ze hun leven willen leiden, het opent deuren naar een beter leven en helpt hen activiteiten te ondernemen die hen gelukkig maken.”
Dromen levend houden
Zij die hun huizen ontvluchtten koesteren de gelukkige herinneringen aan vroeger, en hun dromen. Kinderen vertellen ons hoe zij er nog steeds van dromen om leraar, dokter of kunstenaar te worden, ondanks de traumatische reis die zij moesten ondernemen toen zij zagen hoe hun huizen werden verwoest. Jamila* zegt dat het belangrijkste voor haar is om terug naar school te gaan en haar droom waar te maken – lerares worden- en haar familie financieel steunen.
De nu 15-jarige Jamila verliet haar huis toen ze nog maar pas in groep 1 zat. Maar haar ouders en de maatschappelijk werkers van het World Vision-kindcentrum hebben het mogelijk gemaakt dat zij weer naar school kon gaan. “Ik heb nieuwe vrienden in het kamp, en ze helpen me met lezen en schrijven en ze nemen me mee naar school en moedigen me aan om te studeren. Ik hoop dat de leraren ons zullen blijven steunen. Ik droom ervan dat alle kinderen weer naar school gaan en aan hun dromen zullen werken”.
Hun leven riskeren om levens te redden
De gevolgen van de oorlog tot nu toe voor onderwijs en gezondheid hebben de reeds buitengewoon hoge kosten van het conflict in Syrië alleen maar doen stijgen, zelfs als de oorlog onmiddellijk zou ophouden. De kosten van menselijk kapitaal zijn enorm. Dit betekent dat de kinderen van vandaag de grootste verantwoordelijkheid zullen dragen voor de wederopbouw en de groei van het land zodra er een einde komt aan de oorlog, zonder dat zij over voldoende ziekenhuizen beschikken waar zij terechtkunnen voor levensreddende diensten.
Tussen maart 2011 en 2021 zijn er 595 aanvallen op medische voorzieningen gemeld. Medische personeelsleden zoals Rahmeh* riskeren elke dag hun leven om mensen te beschermen die oorlog en vervolging ontvluchten. De 44-jarige ontheemde Rahmeh , voorheen verpleegster, nu vroedvrouw, moest haar examens geneeskunde afleggen terwijl bombardementen haar dorp en haar huis verwoestten. “De bombardementen zouden beginnen, en mijn man en kinderen verstopten zich in de badkamer; maar ik moest examen doen en kon me niet bij hen voegen. Ik wist dat vrouwen mijn hulp meer dan ooit nodig zouden hebben.”
Syriërs worden gedwongen zich soms tot 12 keer te verplaatsen, en hoewel Rahmeh zichzelf gelukkig prijst dat ze maar één keer verplaatst is naar waar ze nu is – ten oosten van Idlib – leefden haar familie en zijzelf apart terwijl aanvallen haar geboortedorp verwoestten. “In het Kasteel [naam van het geboortedorp], waren we altijd ontheemd. We werden wekelijks verdreven uit ons huis en dan keerden we terug wanneer de bombardementen stopten“, legt ze uit.
Maar er is iets in de kampen dat Rahmeh gemotiveerd houdt. Ze doet wat ze het liefste doet – vrouwen helpen veilig baby’s ter wereld te brengen. “Soms als we bij vrouwen zijn die aan het bevallen zijn, gaan we naar binnen om hen te helpen bevallen van gezonde baby’s. Mensen horen alleen gepraat, gefeest en gelach van binnenuit de kamer] ze zeggen, “het is onmogelijk dat de vrouw aan het bevallen is; je was toch alleen maar met haar aan het praten?”; dan voegen ze eraan toe dat ik in het psychologisch steunpunt zou moeten werken. Nou, daar werk ik eigenlijk ook”, voegt Rahmah er vrolijk aan toe.
Overtuigingen doorbreken om hun dromen te bereiken
Voormalig kindbruid en nu 23-jarige Samar* spreekt over eenzelfde motivatie die haar elke dag in het kamp helpt om sterk te blijven. Nu is zij een studente geneeskunde die ervan droomt tandarts te worden om de ontheemden te helpen, ondanks het feit dat zij van haar kinderen gescheiden is. “De moeilijke omstandigheden die ik doormaakte, het feit dat ik door mijn man werd geslagen en vervolgens scheidde en het feit dat mijn kinderen me werden ontnomen, die hebben mij er echt toe aangezet om de doelen te bereiken die mij door mijn vroege en mislukte huwelijk waren ontnomen”, vertelt ze.
Gescheiden vrouwen en weduwen in Syrië worden vaak gediscrimineerd en ze hebben moeite om hun plaats in de gemeenschap te herwinnen. Meestal moeten ze opnieuw uitvinden wie ze zijn, zowel door uit schadelijke huwelijken te breken waarin ze gedwongen werden, als door de sociale normen te doorbreken die hen marginaliseren.
“Mijn droom is om sterk te blijven en mijn kinderen weer bij me te krijgen. Ik wil mijn rol in de gemeenschap bewijzen omdat mensen gescheiden vrouwen bekritiseren als ze proberen hun recht op een opleiding of een beroep te verwerven, omdat ze geloven dat het niet toelaatbaar is om zonder man te leven”.
De dromen van hun kinderen beschermen tegen oorlog en angst
Kinderen voelen zich veilig wanneer hun moeders veilig zijn, en het goed met hen gaat. Dat dit ondanks bommen, minder hebben dan zij vroeger hadden of de moeite een nieuw leven in het kamp op te moeten bouwen mogelijk is, bewijst Aida*. Aida, die 4 jaar geleden alleen met haar drie kinderen ontheemd raakte, beschrijft de kracht die ontstaat wanneer iemand naar je luistert en je steunt.
“Wat me hier gelukkig maakt, zijn mijn kinderen, en dat er mensen zijn die naar me luisteren en me steunen. Ik kom graag naar het centrum waar ik me ook veilig voel”. Aida slaagde erin de kracht en de steun te vinden die zij nodig had in de door World Vision ingerichte veilige vrouwenruimten; zij kreeg weer een gevoel van waardigheid in het kamp waar zij nu woont, ondanks haar beperking (blindheid). Zij is gelukkig, dus haar kinderen zijn dat ook.
World Vision’s respons in Syrië
Dankzij financiering van de Europese Civiele Bescherming en Humanitaire Hulp (ECHO) biedt World Vision sinds 2019 bescherming en gezondheidsdiensten in Noordwest-Syrië aan getroffen ontheemde vrouwen, mannen en kinderen. Alleen al in het afgelopen jaar hebben onze teams ter plaatse meer dan 110.000 kinderen en 136.000 volwassenen bereikt in Idlib en Azaz, via onze uitvoerende partners. Alleen al sinds juni 2021 hebben bijna 14.000 Syrische meisjes en jongens de zorg gekregen die ze nodig hadden. Ons werk varieert van het bieden van medische hulp door ziekenhuizen en gezondheidszorginstellingen te ondersteunen net als preventieve middelen tegen COVID-19, tot het helpen van mensen die herstellen van een trauma, PTSD (posttraumatische stressstoornis) dankzij een toegewijd team van psychologen en maatschappelijk werkers.
World Vision verzacht samen met de Europese Unie het lijden van vrouwen die het slachtoffer zijn van gendergerelateerd geweld en zorgt ervoor dat zij herstellen en in staat worden gesteld hun dromen, en die van hun kinderen, te verwezenlijken. Daartoe organiseert ons beschermingspersoneel ter plaatse opvoedingsvaardigheden en psychosociale steunsessies voor ouders en verzorgers, terwijl hun kinderen worden opgevangen in de gemeenschapscentra waar wij werken.
Lees ook dit rapport, World Vision heeft de gevolgen van de Syrische oorlog onderzocht op enkele van de moeilijkst bereikbare plaatsen. Het richt zich op de zogenaamde “weduwenkampen”, waar tienduizenden weduwen en andere alleenstaande vrouwen – waaronder vrouwen die gescheiden zijn of wier echtgenoot vermist is – en hun kinderen wonen, in de 28 toegankelijke kampen in het noordwesten van Syrië (NW-Syrië). Deze vrouwen en hun kinderen worden geconfronteerd met chronisch en veel geweld, waaronder verwaarlozing, verbaal, fysiek en seksueel misbruik, alsook kinderhuwelijken en kinderarbeid. Vooral jongens lopen het risico te worden gerekruteerd voor gewapende groepen, en later te radicaliseren. Dit komt doordat jongens ouder dan 11 jaar door de gemeenschap als mannelijke volwassenen worden beschouwd en gedwongen worden de kampen te verlaten, zonder plaats om naartoe te gaan, zonder vooruitzichten op werk en zonder toekomst.
[1] https://www.girlsnotbrides.org/articles/child-marriage-and-the-syrian-conflict-7-things-you-need-to-know/